komunističkog opredeljenja, ali oni u novoj situaciji nisu smetnja već naprotiv korektiv pristrasnosti koju je nametnulo novo dnevnopolitičko nacionalno opredeljenja. Bilandžićev revizionizam "srednjeg obima" počiva na uzajamnom neutralisanju neprevladanog komunističkog i aktuelnog liberalnonacionalnog opredeljenja. 

Premda Bilandžić (u odnosu na druge hrvatske istoričare) nije načinio radikalni zaokret, njegova nova ideološka perspektiva upadljivija je nego kod ostalih zbog ranijih angažovanih komunističkih radova. Istini za volju, i odsustvo zaokreta kod ovog angažovanog istoričara i političkog aktiviste bilo bi takođe neobično. Svaka politička aktivnost traži prilagođavanje raspoloženju i političkom žargonu javnog mnjenja. Svi ključni događaji iz hrvatske istorije u najnovijoj Bilandžićevoj knjizi prevrednovani su sa stanovišta jačanja hrvatske državnosti i nacionalnog identiteta i data je ocena njihove povijesne uloge. Ipak je na delu prerada istorije drugačija od one koja je nošena isključivim desničarskim šovinističkim revizionizmom "Pavletićeve i Tuđmanove škole" i nekritičkim prihvatanjem hrvatske emigrantske literature. "Domovinski rat" je u Hrvatskoj ubrzao nacionalno pomirenje i u dobrom delu javnosti normalizovao ustaštvo. Bilandžić nije normalizao ustaški fašizam, ali ga je relativisao svrstavajući ga u istu totalitarnu grupu sa komunizmom. Kod Petranovića nema relativizacije srpskog fašizma niti konzervativnog četništva preko demonizacije socijalizma, iako i on govori o "totalitarnom" i "degenerisanom" socijalizmu (Petranović 1994). U središtu njegove kritike socijalizma je teza o namernoj razdrobljenosti Srba u socijalističkoj Jugoslaviji od strane Kominterne, hrvatskih komunista, Kardelja i Tita. 

Oba istoričara bila su aktivna u visokim partijskim forumima SKJ zaduženim za istoriju partije i države. Bilandžić je dugo bio jedan od vodećih službenih istoričara SKJ. Uvek se trudio da u pisanju istorije ide do poslednjeg dana rizikujući sintezu bez distance. Rad u visokim političkim telima mogao je pozitivno uticati na visinu osmatračnice istoričara, ali tek naknadno. U svakom slučaju, ove okolnosti ne bi uvek trebalo tumačiti kao smetnju nepristrasnosti, već u izmenjenim uslovima čak kao važnu prednost. Na početku svoje poslednje knjige Bilandžić zapaža da je "slomom svijeta komunizma u Europi i raspadom Jugoslavije i njena poretka nastala preko noći vremenska distanca bez koje nije moguće istraživati duboke društvene procese. Da je kojim slučajem stari režim dugo evoluirao prema demokraciji i ustroju građanskog društva, takva bi se distanca morala čekati desetljećima" (Bilandžić 1999, 12). To je njegova racionalizacija revizionizma. Izgleda ipak da je priroda "iznenadne distance" drugačija. Premda još uvek nema vremenske distance, vidljivo je da se još krajem 1980-ih naglo oslobodio nekažnjeni nacionalizam i postao okvir nove istorijske svesti, ne samo u Hrvatskoj. Poželjni nacionalni imperativ bio je katalizator oslobađanja od doktrinarne komunističke istoriografije. Bio je to odgovor dogme na dogmu. Petranović je izneo znatno šire obrazloženje neophodnosti izmene istorijske slike bliže prošlosti (Petranović 1994) ističući da su pukli novi vidici (Petranović 1994, 48), i da je postala dostupna zabranjena emigrantska literatura. Ali ovim se ne mogu objasniti neke krajnje oprečne ocene pisca. Petranović je 1981. pisao da je krajem 1960-ih godina "SKJ stajao na čelu procesa demokratizacije i značajno se menjao" (Petranović 1981, 574), da je "samoupravljanje kao ideja i praksa prešlo jugoslovenske granice", a ideje o participaciji "otkrivale su koliko je učešće radnika u proizvodnji i njenoj organizaciji nezaobilazno pitanje naše epohe" (1981, 549). Desetak godina kasnije piše da je samoupravljanje "krajnje korumptivna i demagoška varijanta upravljanja, za koju je bila bitna tehnika koja je održala na vlasti komunistički establišment" (Petranović 1994, 284). Posle ovakvih zaokret