otkrivanje komunističke prošlosti novih političara (kao npr. u DDR-u) niti je bilo revanšizma zbog zbivanja iz 1956. godine. O tome svedoče i rezultati empirijskog istraživanja odnosa prema socijalizmu, tj. kolektivnog sećanja, koje je obavio bečki sociolog Rajnpreht (Reinprecht 1994). u Pragu i Budimpesti početkom 1993. na 120 ispitanika različite dobi. Pozivajući se na poljskog istoričara Martina Krola, Rajnpreht razlikuje tri pristupa komunističkoj prošlosti: evolutivni, restaurativni i zaborav revolucije. Češka "plišana revolucija" pripada restaurativnom (obnova kapitalizma), a mađarska evolutivnom tipu. U Češkoj je veći pritisak na bivše komuniste, pa su čak i aktivisti Praškog proljeća diskreditovani (službeni ostrakizam), dok je u Mađarskoj liberalniji odnos prema starim kadrovima. Moglo bi se pretpostaviti da je slična razlika postojala do 2000. godine između Beograda i Zagreba (jer se HDZ elita nije regrutovala iz redova komunista). Po sebi se razume da od ovih okolnosti zavisi stupanj službene prerade prošlosti. Ali, elementi starog vremena socijalizma ostaju aktivni uprkos promenama, isto kao što je Adorno krajem 40-tih godina tvrdio da posle pada fašizma nisu iščezli njegovi elementi. "Gulaš socijalizam" nije bio omražen u Mađarskoj kao u Češkoj (što je potvrđeno nalazima empirijskog istraživanja). Mlađi Mađari ocenjuju smenu sistema kontinuitetom još od ranije započete tranzicije, a ne kao radikalni raskid sa prošlošću, što se delom objašnjava nezadovoljstvom i krizom posle uvođenja višepartijskog sistema. U Češkoj je slika više crno-bela. Socijalistički režim u Pragu je oštrije osuđen, dok su u Budimpešti čak i mlađe generacije zadržale Kadara u pozitivnijem sećanju. Sudeći po pisanju štampe moglo bi se pokazati da je u Beogradu takođe bio pozitivniji odnos prema socijalizmu, SFRJ i Titu nego u Zagrebu, uprkos tome što su vlasti u Zagrebu Titu dodelile trg, a u Beogradu ne. Verovatno i otuda što je, slično Pragu, u Zagrebu (a i u Poljskoj) ranije izvršena temeljnija smena elita (koja je državnom propagandom preoblikovala javno mnjenje) nego npr. u Mađarskoj i SR Jugoslaviji. 

Rajnpreht je zaključio da je u Češkoj na delu tzv. "eksteritorijalizacija prošlosti", tj. pokušaj razrešavanja napetosti nastalih u istorijskom sećanja nakon promena iz 1989, njihovim tumačenjem promenama koje su dolazile spolja. Zahtev za "povratkom Evropi" jeste regulator društvenog sećanja. Na komunističku prošlost više se ne gleda kao na deo vlastite istorije sa kojom se treba suočiti, ona se eksteritorijalizuje tj. proglašava posledicom spoljnog činioca, "varvarskog Istoka" (Reinprecht 1994). Evropa je sinonim građanskog, a totalitarni fašizam i komunizam došli su spolja. I u ovom pogledu hrvatsko javno mnjenje bliže je češkom od jugoslovenskog. Osim toga, u Hrvatskoj se zbog delovanja civilizacijskih kompleksa pripadnosti Zapadu i otpora balkanskoj integracji i jugoslovenstvu u istom periodu aktiviraju stare predrasude o suštinskim razlikama između vizantijske i rimsko-katoličke civilizacije. To je bio refren hrvatskog predsednika Tuđmana. U Bugarskoj je otvorena burna debata oko odgovornosti komunista, ali je za razliku od Rumunije brzo prigušena. Već 1990. otvorena je diskusija oko pitanja dosijea 6. odseka bugarske državne bezbednosti, ali se pretpostavlja da je Bugarska socijalistička partija još avgusta 1990. spalila kompromitujuća dokumenta svojih kadrova (Stein 1996). Decembra 1992. donet je Zakon o "dekomunizaciji nauke", po kome je na 5 godina uskraćen pristup odgovornim položajima "ideološki opterećenim osobama" (Stein 1996, 29). Međutim bugarska debata o odgovornosti komunističke državne bezbednosti potisnuta je snažnom privrednom krizom što je kod stanovništva umanjilo zanimanje za kritiku komunističke prošlosti. U pogledu pravnog odnosa prema komunističkoj policiji najdalje su otišle Češka i SR Nemačka. Prva je 1991. zabranila pristup državnoj službi bivšim pripadnicima službe DB, a u drugoj su krivično gonjeni pripadnici DDR službe bezbednosti (Stasi). U Rusiji npr. nije prošao sličan predlog.