Philipps). Kod obnovljenih rasprava oko fašizma spor nije bio između levice i desnice kao ranije, tj. kritičara i branioca kapitalizma, niti između istoricista i strukturalista koji su se sporili oko uloge Hitlera. Gledišta se nisu razilazila ni oko autentičnosti zbivanja, već oko načina njihovog tumačenja. Sukob je tekao između konzervativaca koji su se trudili da postupno rasterete nemački nacionalizam od hipoteke nacizma i socijalliberala koji su preko Aušvica podvlačili neophodnost borbe protiv desnog ekstremizma kao preduslova ujedinjavanja Evrope. Marksisti se u sukob uključuju nešto kasnije. Evropska integracija tražila je smirivanje nacionalnih strasti, a nemački konzervativci normalizaciju nacionalizma. U idejnopolitičkom pogledu na jednoj strani bili su konzervativni nacionalisti, koji su se trudili da se oslobode stigme i tereta fašističke prošlosti jačanjem nacionalnog identiteta i slabljenjem osećanja krivice, a na drugoj najveći deo socijalliberala i levice, koji su se opirali zaboravu Aušvica težeći učvršćenju nadnacionalnog identiteta i ustavnog patriotizma. Homogenost blokova donekle je narušavala različita teorijska usmerenost učesnika što je omogućilo da se u visokopolitizovanoj debati razaberu i neki zanimljivi teorijski sadržaji. Ovde bi trebalo pokazati kakav je bio odnos učesnika Historikerstreit prema istoriji, nacionalnom identitetu i politici. 

Sadržaj Historikerstreit čine sporovi oko tri glavna problema: (1) da li je Aušvic zločin sui generis ili se može porediti sa drugim, pre svega gulagom; (2) da li je Hitlerov rat protiv SSSR-a bio preventivna odbrana ili agresivni rasistički pohod; (3) da li je otpor nemačke vojske Crvenoj armiji u Nemačkoj 1944/45 bio patriotska odbrana ili je štitio zločine u konclogorima. Početna neslaganja su se u teorijskom i idejnopolitičkom pogledu tokom rasprave razgranala i razvila u suočavanje različitih pozicija, a odjek rasprave učinio je još složenijom njenu funkciju. U teorijskom pogledu u središtu je bio problem teorija o totalitarizmu (stupanj uporedivosti socijalističkog i fašističkog terora i izvornog i reaktivnog nasilja), a u idejnopolitičkom pitanje da li na "dvanaest mrkih godina nemačke istorije" još uvek treba gledati kao izvor krivice i stida ili podvući crtu ispod prošlosti? 

Povod sukoba bila su nastojanja berlinskog istoričara E. Noltea da se izmeni slika o nacizmu i razbije legenda o njemu koju je, navodno, stvorila kako "optužujuća" tako i "literatura izvinjenja" u čijem je središtu uglavnom antinemačka i antikapitalistička marksistička literatura (Nolte, 1987a, S. 13-35.). Još početkom 1980-ih Nolte se usprotivio neposustaloj "demonizaciji" Trećeg Rajha u kojoj je video istorijsku legendu, (Nolte 1987 a, S. 34) opominjući da je potrebna stalna revizija istorije. Iste teze zaoštrio je u članku "Prošlost koja neće da prođe" objavljenom u Frankfurter allgemeine Zeitung 6. 6. 1986, što je odmah izazvao burne reakcije (Nolte, 1987 b, S. 39-48). Koje tvrdnje su isprovocirale sukob? Nolte se pobunio protiv oklonosti da je nacistička prošlost sve življa i snažnija, ali ne kao uzor nego kao zastrašujuća slika. Po njemu, tvrdnja o "krivici Nemaca" nalik je nacističkoj tezi o krivici Jevreja. Bitburšku ceremoniju (kada je maja 1985. R. Regan odao počast ubijenim SS-ovcima i njihovim žrtvama) Nolte je poredio sa službenim posetama Arlingtonskom groblju u SAD, dodajući da je nacizam jedinstven samo po tehnici ubjanja gasom. Pri tome je sugerirao nekoliko tvrdnji u obliku retorskih pitanja "Nije li Arhipelag gulag izvorniji od Aušvica", a boljševičko "klasno ubijanje" logički i klasni prius nacističkog "rasnog ubijanja", i nije li Hitler sproveo "azijatski" čin možda samo zato što su se on i njemu slični osećali kao potencijalne ili stvarne žrtve "azijatskog" čina (Nolte, 1987 b, S. 45)? Time je prihvaćena i formulisana ključna konzervativno revizionistička teza o Hitlerovom"preventivnom ratu" od stran